*Malaria iyo Uurka: Fahamka Khatarta iyo Maareynta*
Malaria waxay weli tahay arrin caafimaad oo weyn oo ka jirta
meelo badan oo kuleylaha iyo kuleylaha hose ah adduunka. Haweenka uurka leh
ayaa si gaar ah u nugul malaria, taasoo yeelan karta cawaaqib xun oo ku saabsan
hooyada iyo ilmaha aan dhiman. Fahamka saameynta malaria inta lagu jiro uurka,
gudbinta, khatarta, iyo xeeladaha maaraynta ayaa muhiim u ah caafimaadka
hooyooyinka iyo caruurtooda.
### Guudmarka Malaria
Malaria waxaa sababa jeermiska Plasmodium, oo lagu gudbiyo
bini'aadamka iyada oo loo marayo qaniinyada kanecada dhedig ee Anopheles ee la sameyay.
Waxaa jira noocyo badan oo Plasmodium ah, iyadoo Plasmodium falciparum ay tahay
tan ugu khatarta badan. Cudurka waxaa lagu gartaa qandho, dhidid, madax-xanuun,
iyo astaamo la mid ah hargab. Haddii aan la daaweyn, waxay keeni kartaa
dhibaatooyin daran iyo xitaa dhimasho.
### Malaria iyo Uurka
Uurka wuxuu beddelayaa nidaamka difaaca jirka ee haweenka,
taasoo ka dhigaysa inay u nugul yihiin caabuqyada, oo ay ku jirto malaria.
Isbeddellada fisioloogiga ah ee dhaca intii lagu jiray uurka waxay saameyn ku
yeelan karaan xanuunka malaria. Haweenka uurka leh waxay khatar u yihiin
malaria daran, taasoo keeni karta dhibaatooyin sida dhiig laanta , dhibaatooyin
neef-mareenka, iyo xitaa dhimashada hooyada.
#### Khatarta Hooyada
1. *Dhig laanta Daran*: Malaria waxay sababi kartaa lumis
dhiig weyn oo ay sababto burburka unugyada dhiigga cas, taasoo horseedi karta dhiig
laan. Tani waxay si gaar ah khatar ugu tahay haweenka uurka leh, maadaama dhig laantu
ay ka sii xumeyn karto dhibaatooyinka intii lagu jiray dhalmada.
2. *Khatarta Korodhay ee Malaria Daran*: Haweenka uurka leh,
gaar ahaan kuwa uurka leh markii ugu horeysay iyo labaad, ayaa u badan inay
horumariyaan malaria daran, taasoo keeni karta dhibaatooyin halis ah.
3. *Dhimashada Hooyada*: Gobollada ay ku badan tahay
malaria, waxay tahay sababta ugu weyn ee dhimashada hooyada. Isku darka malaria
iyo uurka wuxuu kordhin karaa khatarta dhimashada, gaar ahaan haweenka aan
helin daryeel caafimaad oo ku filan.
#### Khatarta Ilmaha
1. *Miisaanka Dhalashada oo Yar*: Caabuqa malaria inta lagu
jiro uurka waxaa la xiriira miisaanka dhalashada oo hooseeya, taasoo keeni
karta koror caafimaad darro iyo dhimashada cusub. Ilmaha dhasha miisaanka yar
ayaa khatar u ah dhibaatooyin horumarineed iyo dhibaatooyin caafimaad oo joogto
ah.
2. *Foosha so Daddagta*: Malaria waxay sababi kartaa in fosha
o so dagdagta , taasoo keeni karta fosho xiligedi ayado la garin gabadha
foolato. Ilmaha dhalanaya waqtiga hore waxay badanaa la kulmaan dhibaatooyin
caafimaad, oo ay ku jiraan dhibaatooyinka neefsiga iyo u nugulnaanta
caabuqyada.
3. *Xannibaadda Horumarinta Ilmaha (IUGR)*: Malaria waxay
carqaladayn kartaa koritaanka uurka, taasoo keeni karta IUGR. Xaaladdan ayaa
kordhinaysa khatarta dhibaatooyinka inta lagu jiro iyo ka dib dhalmada.
4. *Dhalmada Dhimashada*: Xaaladaha daran, malaria waxay
keeni kartaa dhalmada dhimashada, gaar ahaan meelo ay ku badan tahay gudbinta.
### Ka Hortagga iyo Xakamaynta
Iyada oo la tixgelinayo cawaaqib xun ee malaria inta lagu
jiro uurka, ka hortaggu waa muhiim. Istaraatiijiyooyin kala duwan ayaa la
isticmaalaa si loo yareeyo khatarta infekshan:
1. *isticmalka maro kaneecada*: Hurdo ku seexashada maro
kanecada waxay si weyn u yareyn kartaa khatarta gudbinta malaria. Haweenka
uurka leh waxaa lagu dhiirigelinayaa inay isticmaalaan shandarowoyinka , gaar
ahaan gobollada ay ku badan tahay.
2. *bufinta guryaha *: Qalabka sunta ah ee lagu shubayo
derbiyada gudaha guryaha ayaa yareyn kara tirada kaneegcada, sidaasna u
yareynaya gudbinta malaria.
3. *Daaweynta Ka Hortagga*: Daaweynta Ka Hortagga ee Uurka
(IPTp) waxay ku lug leedahay bixinta daawooyinka ka hortagga malaria haweenka
uurka leh marar la cayimay. Habkan waxaa loogu talagalay in la yareeyo
dhacdooyinka malaria iyo cawaaqibteeda.
4. *Waxbarashada iyo Wacyigalinta*: Waxbarashada haweenka
uurka leh ee ku saabsan khataraha malaria iyo hababka looga hortago infekshan
waa muhiim. Tani waxay ka mid tahay macluumaadka ku saabsan aqoonsiga
calaamadaha iyo raadsiga daryeel caafimaad oo waqtigiisa ah.
### Oganshaha iyo Daaweyn
Oganshaha degdeg ah iyo daaweyn ayaa muhiim u ah maareynta
malaria ee haweenka uurka leh. oganshaha badanaa wuxuu ku lug leeyahay
baaritaanno dhiig ah si loo ogaado jiritaanka jeermiska malaria. Iyada oo la
tixgelinayo khatarta dhibaatooyinka daran, daaweynta degdega ah ayaa muhiim ah.
1. *Daawooyinka malariyada ee Badbaado Leh*: Daawooyinka
antimalarial sida daawooyinka isku dhafka ah ee artemisinin (ACTs) ayaa si
caadi ah loo isticmaalaa si loo daweeyo malaria inta lagu jiro uurka. In kasta
oo daawooyin qaar ay khatar ku noqon karaan uurka, ACTs ayaa la muujiyey inay
waxtar leeyihiin oo badbaado u yihiin haweenka uurka leh, gaar ahaan inta lagu
jiro labaad iyo saddexaad.
2. *Kormeerka*: Haweenka uurka leh ee lagu ogaado malaria
waa in si dhow loo kormeeraa si looga hortago dhibaatooyinka. Tani waxay ka mid
tahay qiimeynta joogtada ah ee caafimaadka hooyada iyo ilamaha.
3. *Daryeelka Taageerada*: Xaaladaha malaria daran,
daryeelka taageerada ayaa loo baahan karaa. Tani waxay ka mid noqon kartaa
dhiig-bixinta dhiig laanta daran iyo maaraynta dhibaatooyinka kale.
### Gabagabo
Malaria inta lagu jiro uurka waxay khatar weyn ku tahay
hooyooyinka iyo caruurtooda. Fahamka khatarahan iyo hirgelinta xeelado ka
hortag iyo maarayn waxtar leh ayaa muhiim u ah hagaajinta natiijooyinka
caafimaadka hooyada iyo ilmaha. Iyada oo la kobcinayo waxbarashada,
wacyigalinta, iyo helitaanka tallaabooyinka ka hortagga iyo daaweynta, waxaan
yareyn karnaa saameynta malaria inta lagu jiro uurka iyo kor u qaadi karnaa
tayada daryeelka hooyooyinka uurka leh ee gobollada ay ku badan tahay. Nidaamyada
caafimaadka waa inay mudnaanta siiyaan ka hortagga malaria iyo xakamaynta
uurka, iyagoo hubinaya in haweenka uurka leh ay helaan taageerada iyo daryeelka
lagama maarmaanka ah si loo ilaaliyo caafimaadkooda iyo kan ilmahuba.
0 Comments