WA MAXAY XINJIRA GUFEYA XIDIDADA SAMBABADA WAKHTIGA UURKA

 

*Pulmonary Embolism ( is xirida xididka sambabada mara)ee Uurka Fahamka Khataraha, Calaamadaha, Qiyaasta, iyo Maareynta*

 

*Hordhac*

 

 Is xirida xididka sambabada mara waa dhibaato caafimaad oo muhiim ah inta lagu jiro uurka, waxayna ka mid tahay sababaha ugu waaweyn ee dhibaatada iyo dhimashada haweenka uurka leh. Waxay dhacdaa marka xinjir dhiig, oo badanaa ka soo baxda xidadada qoto dheer ee lugaha (deep vein thrombosis ama DVT), ka fogaato oo u safro sambabbada, taasoo xannibaysa qulqulka dhiigga. Fahamka khataraha, calaamadaha, hababka qiyaasta, iyo istiraatiijiyada maaraynta PE ee haweenka uurka leh waa muhiim si loo hagaajiyo natiijooyinka.

 

*Khataraha*

 

Qodobbada qaarkood ayaa kordhiya suurtagalnimada in PE lala kulmo inta lagu jiro uurka:

 

1. *Isbeddelada Jireed*: Uurka wuxuu keenaa isbeddelo jireed ah, oo ay ku jiraan kordhinta mugga dhiigga, isbeddelada ku dhaca dhiig fadhiga, iyo xannibaadda xadida, taasoo keeni karta in dumarka ay u nuglaan dhacdooyinka sida xididada ay gufeyan xinjiraha.

 

2. *Culayska*: Culeyska badan iyo cayilka waa khataro muhiim ah oo ku saabsan DVT(xinjiraha ku sameysmadudaha xididada) iyo PE(xididada sambabada o gufeysma) sababtoo ah cadaadiska kordhay ee xididada miskaha iyo qulqulka dhiigga oo liita.

 

3. *Taariikhda Hore ee xinjirawga*: Haweenka leh taariikh DVT ama PE ayaa khatar weyn ugu jira in ay mar kale la kulmaan inta lagu jiro uurka.

 

4. *Siyabaha Dhaxal*: xinjirowga dhiga an cadi aheyn dhaxalka ah, sida muujinta Factor V Leiden, muujinta gene-ka prothrombin, iyo xaaladaha antiphospholipid, ayaa kordhiya khatarta samaynta xinjir.

 

5. *Socsocod laan*: Muddo dheer oo aan dhaqaaqin, oo badanaa la xiriirta safarada dheer ama isbitaalka, ayaa kordhin karta khatarta gufeynta xididada.

 

6. *Da'da*: Haweenka ka weyn 35 sano ayaa khatar weyn u leh dhacdooyinka xinjirowga xididada.

 

7. *Uurka Badan*: Uurka badan, sida lamaanayaasha ama seddexda, ayaa korodhsanaya khatarta sababtoo ah cadaadiska kordhay ee xididada miskaha iyo lugaha.

 

8. *Dhalmada Qalliinka*: Dhalmada qalliinka waxay leedahay khatar sare oo ku saabsan DVT iyo PE marka la barbar dhigo dhalmada caadiga ah.

 

*Calaamadaha*

 

Aqoonsiga calaamadaha PE waa lagama maarmaan si loo helo faragelinta waqtigeeda. Calaamadaha caadiga ah waxaa ka mid ah:

 

1. *Neefsashada Xadidan*: Dhiigbaxa neefsashada oo si degdeg ah u soo baxa waa calaamad muhim ah waxaana dhici karta waqtiga nasashada ama dhaqdhaqaaqa.

 

2. *Xanuunka Laabta*: Xanuun laabta oo fiiqan, oo laga yaabo inuu xumaanayo marka la neefsado qoto dheer (xanuunka pleuritic) ayaa badanaa la soo sheegaa, in kastoo dhammaan bukaannadu aysan khibrad u yeelan.

 

3. *Qufac*: Qufac qallalan ama qufac dhiig (hemoptysis) ayaa dhici karta xaalado qaar.

 

4. *Wadna Garac dagdag ah *:  wadna garac ka badan intii lagu tala galay(Tachycardia) ayaa laga yaabaa inay la socoto cadaadiska neefsashada.

 

5. *Walwal ama Dareen Dhibaatada Soo Socota*: Dareenka degdega ah ee walwalka ama dareen xad dhaaf ah ayaa laga yaabaa inay soo baxaan.

 

6. *Barar ama Xanuun Lugta Midig*: Calaamadaha DVT, sida bararka hal lug, kulaylka, ama xanuunka, ayaa laga yaabaa inay ka horreeyaan ama la socdaan PE.

 

*Qiyaasta*

 

Qiyaasta PE inta lagu jiro uurka waxay u baahan tahay hab taxaddar leh, iyadoo la ilaalinayo baahida qiyaasta saxda ah iyo khataraha suurtagalka ah ee sawirada. Hababka qiyaasta caadiga ah waxaa ka mid ah:

 

1. *Qiimeynta Cafimad ahan*: Taariikh qoto dheer iyo baaritaan jireed ayaa muhiim u ah qiimeynta khataraha iyo calaamadaha.

 

2. *Tijaabada dhibka ka jira xinjirowga dhiga *: In kasta oo heerarka tijabadan ay badanaa korodismi karaan uurka, natiijooyinka  malahada waxay caawin karaan in la diido PE bukaannada khatarta yar.

 

3. *Sawirada*:  ee lugaha ayaa ka caawin kara in la aqoonsado DVT, taasoo laga yaabo inay noqoto isha xinjirowga.

 

4. Sawirka Sambabada(CT Pulmonary Angiography (CTPA))*: sawirka sambabada waa heerka ugu sareeya ee lagu ogaado PE laakiin waa in si taxaddar leh loo isticmaalaa sababo la xiriira walaaca ku saabsan shucaaca ku dhaca ilmaha. Faa'iidooyinka iyo khataraha waa in si qoto dheer loo qiimeeyaa.

 

5. *Imtixaanka Hawada-Qiimeynta (V/Q) Scan*: Tani waa hab sawir ah oo ammaan ah oo loo isticmaali karo marka sawirka sambabada uu yahay mid aan suurtagal ahayn ama aan la heli karin. Waxay qiimeysaa socodka hawada iyo dhiigga ee sambabbada.

 

6. *MRI*: In kasta oo aan si caadi ah loo isticmaalin, MRI ayaa laga yaabaa in la tixgeliyo xaalado gaar ah oo aan lagu isticmaali karin hababka sawir-gacmeed kale.

 

*Maareynta*

 

Maareynta PE ee uurka waxay ka kooban tahay istiraatiijiyado dhowr ah:

 

1. *Daaweynta Degdegga ah*: Daaweynta  waa saldhigga mareynta PE. Heparin miisaan yar (LMWH) ayaa la doorbidaa sababtoo ah badbaadada ay leedahay inta lagu jiro uurka. Heparin aan miisaan lahayn ayaa loo isticmaali karaa xaaladaha daran ama marka loo baahdo in si degdeg ah loo joojiyo.

 

2. *Kormeerka*: Bukaannada lagu ogaado PE waxay u baahan yihiin kormeer dhow oo ku saabsan dhibaatooyinka iyo jawaabta daaweynta, oo ay ku jiraan qiimeynta joogtada ah ee calaamadaha muhiimka ah iyo cadada oxygen e dhiga qulqulaya la socoto.

 

3. *Daaweynta xinjirowga*: Xaaladaha PE ee weyn ee leh xasilooni la’aanta , daaweynta sida xididada dhiga ugu qulqulo ayaa laga yaabaa in la tixgeliyo, in kasta oo ay leedahay khataro weyn oo loo baahan yahay in si taxaddar leh loo isticmaalo.

 

4. *Faragelinta Qalliinka*: Xaaladaha aan caadi ahayn oo aan waxtar lahayn ama aan suurtagal ahayn, doorashooyinka qalliinka sida ka sarida  ayaxinjirta xididkaa laga yaabaa in la tixgeliyo.

 

5. *Tixgelinta Ka-umushaa*: Khatarta xinjirto ka tagta boskedi o qulqulka dhiga raacda waxay sii soconaysaa muddada  umusha, taasoo u baahan in la sii wado  dawooyinka xinjiraha nurburiya ee haweenka leh taariikhda PE ama khataro kale.

 

6. *Waxbarasho iyo Ka-hortag*: Waxbarashada haweenka uurka leh ee ku saabsan calaamadaha PE, dhiirigelinta dhaqdhaqaaqa, iyo tixgelinta tallaabooyinka ka hortagga (sida anticoagulation) ee bukaannada khatarta leh waxay caawin kartaa in la yareeyo dhacdooyinka.

 

*Gunaanad*

 

Xididada sambabada o xinjiro gufeyso(Emboli pulmonary )ee uurka waa xaalad culus oo u baahan aqoonsi degdeg ah iyo maarayn. Fahamka khataraha, aqoonsiga calaamadaha, iyo isticmaalka hababka qiyaasta iyo daaweynta ee habboon ayaa lagama maarmaan u ah hagaajinta natiijooyinka hooyada iyo ilmaha. Iyadoo la hubinayo in bixiyeyaasha caafimaadka ay ka warqabtaan khataraha iyo doorashooyinka daaweynta ee la xiriira PE inta lagu jiro uurka, waxaan kor u qaadi karnaa daryeelka haweenka uurka leh iyo yareynta dhacdooyinka xaaladdan khatarta ah.