MAXA SABABA XANUNKA KU DHACA QANJIDHKA DHUUNTA

 

Halka caafimaadka qanjirka dhunta uu door muhiim ah ka ciyaaro uurka, wuxuu saameyn ku leeyahay caafimaadka hooyada iyo kan ilmaha. Qanjirka dhunta wuxuu ka qaybqaataa habab badan oo cusub, waana in la fahmaa xaaladaha qanjirka, saameyntooda inta lagu guda jiro uurka, iyo maareyntooda si hooyada uurka leh ay u badbaado.

 

### Dulmar guud ee Qanjirka dhunta

 

Qanjirka dhuunta, oo ku yaal qoorta, wuxuu soo saaraa hormoonnada nidaamiya dheef-shiid kiimikaadka, heerarka tamarta, iyo koritaanka iyo horumarka guud. Laba hormoon oo waaweyn oo uu qanjirka thyroid soo saaro ayaa ah thyroxine (T4) iyo triiodothyronine (T3). Hormoonnadan waxay saameyn ku leeyihiin hawlo badan oo jidhka ah, oo ay ku jiraan garaaca wadnaha, dheef-shiid kiimikaadka, iyo heerkulka jidhka.

 

### Muhiimadda Hormoonnada laga so dayo dhunta  ee Uurka

 

Inta lagu jiro uurka, baahida loo qabo hormoonnada thyroid ayaa kordhaysa sababo la xiriira baahiyaha ilmaha soo koraya iyo isbeddelada ku dhaca jirka hooyada. ibida waxay soo saartaa hormona hCG, oo kicin karta qanjirka thyroid iyo kordhin karta soo saarista hormoonnada. Intaa waxaa dheer, kororka dheef-shiid kiimikaadka iyo baahiyaha tamarta ee uurka leh wuxuu u baahan yahay heerar ku filan oo hormoonnada dhunta ah.

 

### Xaaladaha qanjirka dhunta ee Uurka

 

Xaaladaha qanjirka dhunta waxaa lagu kala saari karaa laba nooc: hypothyroidism (qanjirka thyroid oo aan si fiican u shaqeyneyn) iyo hyperthyroidism (qanjirka thyroid oo si xad dhaaf ah u shaqeynaya). Mid kasta oo ka mid ah xaaladahani wuxuu keeni karaa caqabado gaar ah iyo maareyn gaar ah.

 

#### Qanjirka Dhunta oo aan si Fiican u Shaqeyneyn(Hypothyroidism )inta lagu jiro Uurka

 

*Qeexid iyo Sababaha*: Hypothyroidism((qanjirka thyroid oo aan si fiican u shaqeyneyn) waxay dhacdaa marka qanjirka dhunta uusan soo saarin hormoonnada ku filan. Waxaa sababi kara cudurrada qanjirka o dhayal u bogsan , yaraanta iodine, ama qalliin hore oo la sameeyay.

 

*Calaamadaha*: Calaamadaha caadiga ah waxaa ka mid ah daal, miisaanka oo kordha, xasaasiyadda qabow, calool fadhiga, maqaarka oo qallalan, iyo niyad-jab. Si kastaba ha ahaatee, calaamadahani waxay la mid noqon karaan calaamadaha caadiga ah ee uurka, taasoo adkeyn karta in la ogaado.

 

*Khatarta iyo Dhibaatooyinka*: Hypothyroidism(qanjirka thyroid oo aan si fiican u shaqeyneyn) aan la daaweyn inta lagu jiro uurka waxay keeni kartaa dhibaatooyin daran, oo ay ka mid yihiin:

- *Dhig karka uurka*: Xaalad lagu garto cadaadis dhiig oo sarreeya iyo suurtagalnimada dhaawaca xubnaha.

- *Dhiig yari*: Qaybaha dhiigga oo hooseeya waxay keeni karaan daal iyo dhibaatooyin inta lagu jiro dhalmada.

- *Miisaanka Hoose ee Ilmaha*: Ilmaha ku dhasha hooyooyinka aan la daaweyn hypothyroidism(qanjirka thyroid oo aan si fiican u shaqeyneyn) waxay yeelan karaan miisaan hoose.

- *Dhibaatooyinka Horumarinta Maskaxda*: Hormoonnada qanjidka dhunta ee aan ku filnayn waxay saameyn karaan horumarinta maskaxda ilmaha, taasoo keeni karta dib-u-dhac ku yimaada garashada iyo horumarka.

 

*Ogaanshaha iyo Maareynta*: Ogaanshaha caadiyan waxaa ku jira cabbiraadda hormoonka dhiigga ee TSH iyo free T4. Haddii hypothyroidism(qanjirka thyroid oo aan si fiican u shaqeyneyn) la ogaado, daaweyntu caadi ahaan waxay ku lug leedahay la talinta dhakhtarka. Waxaa muhiim ah in si joogto ah loo kormeero heerarka qanjirka dhunta inta lagu jiro uurka si loo hagaajiyo darajada dawooyinka sida loo baahdo.

 

#### Hyperthyroidism( qanjirka dhunta oo si xad dhaaf ah u shaqeynaya) inta lagu jiro Uurka

 

*Qeexid iyo Sababaha*: Hyperthyroidism (qanjirka dhunta oo si xad dhaaf ah u shaqeynaya) waxaa lagu gartaa soo saarista xad-dhaafka ah ee hormoonnada qanjidhka dhunta. Sababta ugu badan ee uurka waa xanun ka dhasha difaca jirka o qanjidhkas sameya.

 

*Calaamadaha*: Calaamadaha waxaa ka mid ah miisaanka oo dhimanaya, garaaca wadnaha oo kordha, rabitaanka cuntada oo kordha, xasaasiyadda kulaylka, iyo walwalka. Sida hypothyroidism, calaamadahan waxay la mid noqon karaan isbeddelada caadiga ah ee uurka.

 

*Khatarta iyo Dhibaatooyinka*: Hyperthyroidism qanjirka thyroid oo si xad dhaaf ah u shaqeynaya aan la daaweyn waxay keeni kartaa khataro dhowr ah, oo ay ka mid yihiin:

- *Dhig kar*: Khatarta cadaadiska dhiigga sare iyo dhibaatooyinka la xiriira ayaa kordha.

- *Fosha o so dagdagta*: Suurtagalnimada fosha dagdagta ayaa ku badan hooyooyinka haysta hyperthyroidism( qanjirka thyroid oo si xad dhaaf ah u shaqeynaya aan la xakameyn).

- *Miisaanka Hoose ee Ilmaha*: Ilmaha waxaa laga yaabaa inay ku dhashaan miisaankooda oo ka hooseeya sida la filayo.

- *Xaladaha qanjirka o si darada*: Xaalad khatar ah oo aan caadi ahayn oo lagu garto kordhinta degdegga ah iyo xad-dhaafka ah ee hormoonnada thyroid.

- *Dhibaatooyinka Wadnaha ee Hooyada*: Hyperthyroidism (qanjirka thyroid oo si xad dhaaf ah u shaqeynaya) daran waxay keeni kartaa xanuunka wadnaha ee haweenka uurka leh.

 

*Ogaanshaha iyo Maareynta*: Ogaanshaha caadiyan waxaa ku jira cabbiraadda TSH, free T4, iyo T3. Xulashooyinka daaweynta waxaa ka mid ah dawooyinka ka hortaga  xanunka qanjidhka dhunta, tala wadag dhakhtarka wa muhim xiliga asaga ah. Xaaladaha daran, qalliin ayaa loo baahan karaa, laakiin badanaa waxaa laga fogaadaa inta lagu jiro saddexda bilood ee ugu horreeya.

 

### Kormeerka Shaqada qanjidhka dhunta inta lagu jiro Uurka

 

Kormeero joogto ah oo ku saabsan shaqada qanjidhka dhuunta ayaa muhiim ah hooyooyinka uurka leh ee leh xaalado qanjidhka dhunta oo la yaqaan ama kuwa khatar ugu jira. Tani caadi ahaan waxay ku lug leedahay:

- *Qiimeynta Bilowga*: Cabbiraadda TSH iyo free T4 heerarka marka booqashada ugu horeysa ee uurka.

- *Kormeer Joogto ah*: Kormeeridda shaqada qanjidhka dhunta 4-6 todobaad kasta inta lagu jiro qeybta hore ee uurka, maadaama heerarka hormoonnada ay si degdeg ah isu beddeli karaan.

- *Kormeerka Ka Dib Uurka*: Haweenka leh xaaladaha qanjidhka dhunta waa inay sii wadaan kormeerka heerarka qanjidhka dhunta ka dib dhalmada, maadaama qaar ka mid ah ay la kulmi karaan isbeddelada shaqada thyroid inta lagu jiro muddada ka dib dhalmada.

 

### Tixgelinta Nafaqada

 

Helitaanka iodine ku filan ayaa muhiim u ah soo saarista hormoonnada thyroid. Qiyaasta cuntada ee la soo jeediyay (RDA) ee iodine inta lagu jiro uurka ayaa ka sarreeya tan haweenka aan uurka lahayn. Cuntooyinka hodanka ku ah iodine waxaa ka mid ah kalluunka, caanaha, iyo milixda iodized. Si kastaba ha ahaatee, ka hortagga kaliya ayaa loo tixgelin karaa iyadoo la raacayo talooyinka bixiyaha daryeelka caafimaadka, maadaama iodine xad dhaaf ah sidoo kale saameyn ku yeelan karto shaqada qanjidhka dhunta.

 

### Gabagabo

 

Xaaladaha qanjidhka dhunta ee uurka waa arrimo muhiim ah oo u baahan maareyn taxadar leh si loo hubiyo caafimaadka hooyada iyo kan ilmaha. Ogaansho hore, kormeer joogto ah, iyo daaweyn ku habboon waxay yareyn karaan khataraha waxayna kor u qaadi karaan natiijooyinka wanaagsan. Hooyooyinka uurka leh waa inay si dhow ula shaqeeyaan bixiyeyaashooda daryeelka caafimaadka si ay u kormeeraan caafimaadka qanjidhka dhunta iyo inay si degdeg ah u xalliyaan wixii walwal ah. Iyada oo daryeel habboon la helayo, haweenka leh xaaladaha qanjidhka dhunta waxay yeelan karaan uur caafimaad leh oo ay dhalaan ilmaha caafimaad qaba.