SAMEYNTA XANUNKA ARGAGAXA XILIGA UURKA

 

*Xanuunk  Argagaxa  ( SHOCK)Inta Uurka Lagu Jiro: Fahamka Sababaha, Noocyada, iyo Maamulka*

 

Uurka waa khibrad beddelan oo u badan dumarka, taasoo lagu garto isbeddelada jirka, dareenka, iyo maskaxda. Si kastaba ha noqotee, waxay sidoo kale keeni kartaa dhibaatooyin caafimaad oo kala duwan, oo ay ku jirto xanuun argagaxa. Xanuunkani inta uurka lagu jiro waa xaalad khatar ah oo u baahan in si degdeg ah loo garanayo oo loo maareeyo. Qoraalkan wuxuu bixiyaa faham qoto dheer oo ku saabsan xanuunka argagaxa  uurka, isagoo ka hadlayo noocyadiisa, sababihiisa, calaamadaha, xaqiijinta, iyo maamulka.

 

### Maxaa Looga Jeedaa Xanuun Argagaxa?

 

Xanuun argagaxa  waa xaalad khatar ah oo lagu garto in wareegga dhiigga ee xubnaha jirka uu hooseeyo, taasoo keenta xumada shaqada unugyada iyo suurtagalnimada guuldarada xubnaha. Inta lagu jiro uurka, xanuunka wuxuu khatar weyn ku noqon karaa hooyada iyo ilmaha koraya.

 

### Noocyada Xanuunka argagaxa ee Uurka

 

1. *Xanuunka argagaxa e uuurka (Hypovolemic)*: Tani waa nooca ugu badan ee xanuunk argagaxa a inta lagu jiro uurka, waxaana sababa luminta dhiig si  weyn. Sababaha waxaa ka mid ah:

 

   - *Dhiigbax*: Tani waxay ka dhalan kartaa dhibaatooyin sida kala go'ida ibida, ibida taso ku gudban afka minka, ama dilaca minka.

   - *Uurka ku sameysma minka banankisa*: Haddii ukunta la bacramiyo   ay ka baxdo gudaha minka, waxay keeni kartaa dhiigbax gudaha ah.

 

2. *Xanuunka argagaxa la xirira cilad ka dhacda wadnaha*: Noocan wuxuu dhaca marka wadnaha aanu si fiican u riixin dhiigga. Inkastoo ay tahay mid aan caadi ahayn inta lagu jiro uurka, xaaladaha sida murqaha wadnaha o xanun ka jiro xiliga uurka waxay keeni karaan xanuunka noocan ah.

 

3. *Xanunka argagaxa o ka yimada shanqadh yarida ku timada tuyubada dhiga wada*: Tani waxay dhacdaa marka jirku lumiyo tayada xididdada dhiigga, taasoo keenta qaybinta aan habboonayn ee dhiigga. Waxaa sababi kara:

 

   - *cabuqa*: Caabuqyada inta lagu jiro uurka waxay keeni karaan caabuqyo halis ah, taasoo sababi karta xanuunka.

   - *xanunka argagaxa ka yimada xasasiyad ay kento dawada*: Jawaab celin xun oo daran waxay sidoo kale keeni kartaa xanuunka noocan ah.

 

4. *Xanuunka argagaxa e uurka*: Noocan wuxuu ka dhashaa caqabadda jirka ee wareegga dhiigga. Inta lagu jiro uurka, waxay dhici kartaa xaaladaha sida cunanshaha sambabada sambabada, halkaas oo xinjir dhiigga ay xannibayso xididka sambabada.

 

### Sababaha Xanuunka  argagaxa ee Uurka

 

Fahamka sababaha xanuunka argagaxa inta lagu jiro uurka ayaa muhiim u ah ka hortagga iyo faragelinta hore. Qaar ka mid ah sababaha caadiga ah waxaa ka mid ah:

 

- *Dhiigbax*: Sida aan horay u soo sheegnay, lumis weyn oo dhiig ah oo ka dhalata dhibaatooyinka ibida ama uurka dibada ku sameysma ayaa keeni kara xanuunka( hypovolemic).

- *Caabuqyada*: Dumarka uurka leh waxay u nugul yihiin caabuqyada, kuwaas oo keeni kara cabuq daran iyo xanuunka cabuqa infectionka.

- *Dhibaatooyinka Qalabka Wadnaha*: Xaaladaha wadna xanuun ee hore ayaa ka sii daran kara isbeddelada jirka ee uurka, taasoo keeni karta xanuunka cardiogenic.

- *cufnanshaha Sambabada*: Khataraha xanjirada dhiigga ayaa kordha inta lagu jiro uurka, xanjiraduna waxay keeni kartaa xanuunka obstructive.

 

### Calaamadaha Xanuunka argagaxa Inta Lagu Jiro Uurka

 

Garashada calaamadaha xanuunka ayaa muhiim u ah faragelinta waqtigeeda. Calaamadaha caadiga ah waxaa ka mid ah:

 

- *Dhiigkar*: Qalbigu wuxuu si xawli ah u garaacayaa si uu uga jawaabo hoos u dhaca dhiigga ama hoos u dhaca oksijiinta.

- *Cadaadiska Dhiigga oo Hooseeya*: Cadaadis dhiigga oo hooseeya wuxuu muujinayaa in jirku aanu si habboon u gaarsiinayn xubnaha muhiimka ah.

- *Maqaarka oo Caddaan, Qabow, ama Qoya*: Hoos u dhaca wareegga dhiigga wuxuu sababi karaa in maqaarku u muuqdo caddaan ama qabow.

- *Daal ama Dhiigbax*: Dareen guud oo daal ama dhiig baxah ayaa tilmaami kara xanuun argagaxa.

- *Qas iyo Isbeddel Xaalad Maskaxeed*: Hoos u dhaca wareegga dhiigga ee maskaxda wuxuu keeni karaa qas ama jahawareer.

- *Neef-qabad*: Tani waxay dhici kartaa sababo la xiriira uruurka dareeraha ee sambabada ama oksijiin la'aan.

 

### Xaqiijinta Xanuunka Argagaxa Inta Lagu Jiro Uurka

 

Xaqiijinta xanuunka waxay u baahan tahay qiimeyn dhammaystiran oo ay sameeyaan xirfadlayaal caafimaad. Tallaabooyinka soo socda ayaa caadi ahaan lagu samaynayaa:

 

1. *Taariikhda Caafimaadka iyo Baaritaanka Jirka*: Dhakhtarku wuxuu ka heli doonaa taariikh caafimaad oo faahfaahsan iyo baaritaan jireed si loo garto calaamadaha xanuunka.

  

2. *Kormeerka Calaamadaha Muhiimka ah*: Kormeerka cadaadiska dhiigga, garaaca wadnaha, heerka neefsashada, iyo inta oksijiinta ee racda qulqulka dhiiga ayaa muhiim ah.

 

3. *Tijaabooyinka sheybaarka*: Tijaabooyinka dhiigga ayaa lagu sameyn karaa si loo qiimeeyo heerarka  dhiiga cas, isku dheelitirka macdanta jirka, iyo calaamadaha caabuqa ama xumada xubnaha.

 

4. *Daraasaadka Sawirrada*: (Ultrasound ama CT) scans ayaa loo isticmaali karaa in lagu garto sababaha suurtagalka ah sida dhiigbaxa ama cufnanshaha sambabada.

 

### Maamulka Xanuunka argagaha Inta Lagu Jiro Uurka

 

Maamulka xanuunka argagaxa inta lagu jiro uurka wuxuu ku lug leeyahay faragelin caafimaad oo degdeg ah si loo xasiliyo hooyada loona ilaaliyo ilmaha. Tallaabooyinka muhiimka ah waxaa ka mid ah:

 

1. *Xasilinta*: Diiradda hore waxay saaran tahay xasilinta bukaanka, taasoo laga yaabo inay ku lug leedahay bixinta oksijiin, abuurista marin xidideed, iyo bixinta dareere iyo ku shubida  dhiigga haddii loo baahdo.

 

2. *Aqoonsiga iyo Daaweynta Sababaha Hoose*: Waa muhiim in la aqoonsado sababta xanuunka oo si habboon loo xaliyo. Tusaale ahaan:

   - Xaaladaha xanuunka dhiigbaxa, faragelin qalliin ayaa loo baahan karaa si loo xakameeyo dhiigbaxa.

   - Xaaladaha caabuqa ee sababa xanuunka septic, antibiyootikada ballaaran ayaa la bilaabi doonaa.

 

3. *Kormeerka*: Kormeer joogto ah oo ku saabsan calaamadaha muhiimka ah, garaaca wadnaha ilmaha, iyo cabbirrada shaybaarka ayaa muhiim ah si loo qiimeeyo waxtarka daaweynta iyo in wax laga beddelo sida loo baahdo.

 

4. *Daryeelka Taageerada*: Bixinta taageero maskixiyan iyo latalin hooyada iyo qoyska ayaa muhiim ah, maadaama xanuunka argagaxa  uu noqon karo khibrad dhaawac leh.

 

### Gabagabo

 

Xanuunka  argagaxa inta lagu jiro uurka waa xaalad muhiim ah oo u baahan in si degdeg ah loo garanayo oo loo maareeyo. Fahamka noocyada, sababaha, calaamadaha, iyo xulashooyinka daaweynta ayaa muhiim u ah xirfadlayaasha caafimaadka iyo bukaannada labadaba. Faragelinta hore waxay si weyn u hagaajin kartaa natiijooyinka hooyada iyo ilmaha. Dumarka uurka leh waa inay ka warqabaan calaamadaha xanuunka oo ay raadiyaan daryeel caafimaad oo degdeg ah haddii ay la kulmaan calaamado walwal leh. Iyada oo la helayo daryeel iyo taageero habboon, dumarka badan ayaa si guul leh u wajahaya caqabadaha uurka.